8 maart 2021

Kinderarts in coronatijd

Hoe is het voor kinderen en ouders om in deze tijd van het coronavirus in het Emma Kinderziekenhuis te verblijven? Hoe ga je als kinderarts om met de anderhalvemeter-samenleving? We spraken kinderarts Martijn van der Kuip over de impact van het coronavirus op zijn werk in het Emma Kinderziekenhuis.

“Je kunt geen kind onderzoeken op anderhalve meter afstand”

Kinderarts-infectioloog/immunoloog dr. Martijn van der Kuip is hoofd van de afdeling kinderinfectieziekten, -reumatologie en -immunologie (KIRI). De komst van het coronavirus heeft veel impact op zijn werk. “Het is een rare, onzekere tijd. We moeten ons enorm aanpassen, nu alle spotlights zijn gericht op de intensive care zorg voor volwassenen. De rest van de zorgverlening is afgeschaald en overal is strikte scheiding tussen covid- en non-covidzorg aangebracht.”

Poliklinische consulten, normaal gesproken face-to-face, vinden plaats via de telefoon of videoverbinding. Wanneer het noodzakelijk is het kind in het Emma te zien mag maximaal één ouder/ verzorger mee en wordt vooraf een telefonische check gedaan. “We gaan na of er sprake is van klachten die op het coronavirus kunnen duiden. Indien dit het geval is zal het consult plaatsvinden in beschermende kleding om eventuele risico’s op besmetting te minimaliseren. Het is natuurlijk onmogelijk een kind op anderhalve meter afstand te onderzoeken.” Er ontstaat ook een nieuwe realiteit waarin blijkt dat de zorg ook niet ‘face to face’ toereikend kan zijn. Aan de andere kant blijft de meest aantrekkelijke kant van het werken als kinderarts het persoonlijk contact met kind en ouders of verzorgers.

Covid-19 bij kinderen

In de media is veel te lezen over het coronavirus bij kinderen, want in hoeverre worden zij hier nu ziek van? Veel ouders maken zich zorgen en dat is ook te merken in het Emma Kinderziekenhuis. “Vrijwel alle gesprekken starten met het ventileren van de zorgen over het coronavirus en de rotsituatie waarin gezinnen zich soms bevinden. Het is belangrijk dat ouders en ook kinderen hun stress en onrust kunnen uitspreken. Je laat als het ware de ballon met emoties eerst leeglopen, dan pas kan je verder met medisch inhoudelijke vragen.” vertelt dr. Van der Kuip. Als mede-auteur van het boek “De Alles-Arts. Communicatie in complexe situaties” is hij zich als geen ander bewust van de waarde van communicatie in de (kinder)geneeskunde. Het ziektebeeld van het coronavirus is bij kinderen gelukkig vrijwel altijd mild. Zelden belanden kinderen met het coronavirus op de Intensive Care. “In deze uitzonderlijke gevallen is bijna altijd sprake van onderliggende klachten, waardoor deze kinderen bijvoorbeeld ook door een ander respiratoir virus zoals griep (influenza) of RSV op de IC zouden kunnen belanden. Het zijn echt uitzonderingen, als het gaat om directe corona-gerelateerde luchtweginfecties.”

Wanneer zo’n zeldzaam ziektebeeld ineens vaker dan normaal wordt gezien begint dat op te vallen bij specialisten die het ziektebeeld kennen.

Ziekte van Kawasaki

Recent verschenen berichten over een nieuw ziektebeeld bij kinderen, vergelijkbaar met de ziekte van Kawasaki, een zeldzame ontstekingsziekte waarbij de wanden van bloedvaten ontstoken raken. Er zou een verband kunnen zijn met het coronavirus. Dr. Van der Kuip schetst de huidige situatie in ons land: “Wanneer zo’n zeldzaam ziektebeeld ineens vaker dan normaal wordt gezien begint dat op te vallen bij specialisten die het ziektebeeld kennen. Dit is hier ook het geval. In Amsterdam UMC hebben wij de afgelopen tijd enkele kinderen met dit ziektebeeld gezien, landelijk zijn het rond de twintig kinderen geweest.” We houden het scherp in de gaten, want andere landen rapporteren ook een toename in een Kawasaki-achtig ziektebeeld.

De vraag is hoe een eventueel verband met het coronavirus kan worden aangetoond. “Normaliter onderzoeken we middels een diepe afname met wattenstaafje in de keel en neus de aanwezigheid van het virus. Soms is het virus daar niet meer aanwezig, maar kunnen in het bloed toch antistoffen voor het coronavirus worden gevonden. Het kind heeft het coronavirus dan mogelijk eerder wel gehad.” De ziekte van Kawasaki, en mogelijk ook dit vergelijkbare ziektebeeld, kan worden getriggerd door een eerder doorgemaakte infectie in het lichaam. Gelukkig is de ziekte doorgaans goed te behandelen en gaat het ook hier om enkele uitzonderlijke gevallen.

Zeker in kwetsbare groepen, in gezinnen waar al sprake was van een moeilijke situatie kan de problematiek nu worden uitvergroot.

Huiselijk geweld

In het Emma Kinderziekenhuis zien we signalen van toenemend huiselijk geweld. We vragen dr. Van der Kuip of hij een relatie ziet met het coronavirus: “Spanningen kunnen behoorlijk oplopen in een lockdown-situatie. Zeker in kwetsbare groepen, in gezinnen waar al sprake was van een moeilijke situatie kan de problematiek nu worden uitvergroot, daar moet in ieder consult nu op zijn minst even aandacht voor zijn, ook in ‘normale gezinnen’.” In het Emma Kinderziekenhuis werken diverse artsen en onderzoekers vanuit de sociale kindergeneeskunde specifiek aan deze problematiek, dat is heel belangrijk. Stichting Steun Emma Kinderziekenhuis zet zich in om financiële ondersteuning voor dit onderzoek te genereren.

Onderzoek

Het werk van een arts is te verdelen in de pijlers patiëntenzorg, onderwijs en onderzoek. In tijden van corona wordt veel nieuw onderzoek gedaan, zo ook in het Emma Kinderziekenhuis. “We brengen kinderen met het coronavirus in kaart, analyseren hoeveel het er zijn, welke klachten zij hebben en we blijven ze volgen. In het laboratorium wordt bloed en moedermelk onderzocht op de aanwezigheid van antistoffen. Antistoffen geven informatie over het voorkomen van mensen die de ziekte recent hebben doorgemaakt maar zijn ook een ingang richting behandeling van covid. In samenwerking met wiskundigen van TNO worden modellen gemaakt om de ontwikkeling van de epidemie in Nederland in kaart te brengen.” Onderzoek geeft niet alleen medisch inzicht in het coronavirus, het biedt beleidsmakers ook handvatten om beslissingen te nemen over het invoeren of juist versoepelen van maatregelen, legt Van der Kuip uit.

De onderzoeken COVID-Kids, COVID-Milk en COVID KLIK worden mogelijk gemaakt door Stichting Steun Emma Kinderziekenhuis.

De wachtlijsten worden steeds langer, de onzekerheid levert veel stress op in gezinnen en ook voor artsen is de situatie heel pittig.

Blik op de toekomst

“Het is echt belangrijk dat de reguliere zorg weer op gang komt,” benadrukt Van der Kuip. “Er ontstaat een stuwmeer voor bijvoorbeeld kinderchirurgen en meer beschouwende artsen zoals reumatologen die veel chronische patiëntenzorg hebben. De wachtlijsten worden steeds langer, de onzekerheid levert veel stress op in gezinnen en ook voor artsen is de situatie heel pittig.”

De verwachting is dat de fase van niet volledige zorg voorlopig nog zal blijven bestaan. “We moeten rekening houden met een mogelijke nieuwe golf van besmettingen. Maar met behulp van onderzoek, de nieuwste technieken en innovaties, ben ik hoopvol dat we er klaar voor zijn.”